Ken je die van die workshop in Szeged?

Terwijl we een pannetje traditionele soep met elkaar delen in een Csárda restaurant in het centrum van Szeged, legt Ági het me nog maar eens uit. Ze had eigenlijk nooit verwacht dat haar directeur een workshop van Amnesty zou verbieden op haar school, maar ze deed het toch. ‘Amnesty is politiek, en politiek hoort niet in de klas’, zo luidde het eindoordeel. Ik ben zelfs niet welkom om enkel lessen te observeren bij Ági, die net als ik docent Engels is. Ik ben Amnesty en Amnesty is besmet en daarmee uit. Ik sputter nog wat over ‘maar mensenrechten zijn er voor iedereen’ en ‘heus niet politiek’, maar het is preken voor eigen parochie en maakt geen enkel verschil.

De Dom van Szeged

Terwijl we de pittige paprikasoep verder oplepelen en ik nog een biertje bestel,  gaat Ági door met haar verhaal. Ze is woedend op de directeur, maar nog woester op het schoolsysteem zelf. Ze ziet hoe de regering haar greep op scholen weet te verstevigen. Het hoofd van de school wordt door de regering aangesteld en niet door de school zelf. Centraal geleide commissies, bestaande uit vrienden van Fidesz, zorgen voor de controle op staatsscholen. En zo kan het gebeuren dat in het meest progressieve bolwerk van Hongarije, Szeged, een directeur zo bang is voor haar reputatie, dat ze Amnesty weert.

Ági komt nu echt op stoom. Haar leerlingen weten weinig van democratie, zegt ze. Niemand leert het hun. Alle aandacht gaat naar toetsen en examens. Ouders willen vooral dat hun kind in het arme Hongarije (met bijna het laagst besteedbare inkomen van de OESO-landen) genoeg punten verzamelt om toegelaten te worden tot een universiteit om later een goede baan te krijgen. 

Oproep om Ahmed H. vrij te laten

Lessen over mensenrechten, democratie en rechtsstaat: het zijn luxeproducten, zo vinden veel ouders en docenten, en niet van belang voor een goede carrière. Hongaarse scholen presteren echter onder de maat en zijn de afgelopen jaren gezakt op de ranglijsten, constateert de OESO, en dat zou best eens kunnen samenhangen met dat gebrek aan de democratische waarden op school. Als scholen worden gereduceerd tot leerfabrieken, tekstboeken overheidspropaganda bevatten en leerlingen hun mening niet mogen uiten, met welke kennis en vaardigheden verlaten ze dan uiteindelijk de middelbare school? Leerlingen zijn ontevreden met deze situatie. Niet voor niets vertrekken zo veel jongeren naar het buitenland na hun eindexamen om nooit meer terug te keren.

Studentenkroeg Nyugi ('Kalm Aan') in Szeged

Terwijl ik met een plukje boerenbrood mijn bord schoonveeg, verbaast het me inmiddels helemaal niet meer dat ik eigenlijk voor niets naar Szeged ben gekomen. Het verbaast me onderhand vooral dat Ági zo veel vertrouwen had in het slagen van ons workshopplan: we zouden op haar school een korte training mensenrechteneducatie aan de vakgroep Engels geven. Ági had echter tot het laatste moment gewacht om haar bazin op de hoogte te stellen. Ik was al onderweg. Ze vertelt nog dat ook een debatproject over de Europese Unie onlangs verboden werd, omdat het Europese Parlement de Hongaren niet goed gezind zou zijn. Het viel dus te verwachten dat Amnesty niet met open armen zou worden ontvangen. 

Zonsondergang aan de Tisza

Gelukkig geldt dit zeker niet voor alle scholen. Amnesty wordt door veel docenten in het hele land nog gewoon uitgenodigd, dus ik vraag me af hoe representatief de school van Ági is. Maar ik ben boven mijn lege bord vooral erg teleurgesteld en bezorgd. Waar moet dat heen met Hongarije? En al die voorbereiding, onze mooie plannen, bijna drie uur in de trein naar de andere kant van het land voor niets. 

Nou ja, in ieder geval was die soep lekker. Ik bestel nog maar een biertje.