Tijd voor een uitje

Soms is er tijd voor een uitje: voor een fietstochtje langs de Donau, een kissfröccs in het Varosliget met een goed boek (My happy days in hell van György Faludy; lees dat boek!), een wandeling over de Gellertheuvel of voor een bezoek aan de Hortus Botanicus, waar er nèt een cactusmarkt wordt gehouden. Soms heeft een mens gewoon mazzel. En soms, ja soms, maak je even een klein uitje naar Warschau. Hoewel dat laatste uitje strikt genomen geen pleasure maar business was en daarom lang niet zo ontspannend als de cactusmarkt.

Het Amnesty-programma, ‘De Rechtsstaat in Europa’, waar mijn werk onderdeel van uitmaakt, bestrijkt niet alleen Hongarije, maar ook Polen. Wel handig dus om samen met programmaleider en collega Laurien poolshoogte te nemen of het er bij de buren ook zo vrolijk aan toegaat op mensenrechtengebied. 

Afgezien van de fantastische pierogi gevuld met spinazie en pannenkoekjes met zure room (Hongarije, leer van dit heerlijke vegetarische eten uit Polen, alsjeblieft), viel er bar weinig te lachen. We hebben twee dagen lang naar mensen die het weten konden geluisterd hoe de rechtsstaat kundig wordt ontmanteld en protesten de kop in worden gedrukt.

En het tripje werkte al vrij vervreemdend. Ik was nog niet koud geland in Boedapest, had mijn computer werkende gekregen en iedereen een handje geschud, of ik zat al weer in een ander deel van de Visegrád. Ik voel me enorm Europees, maar er zijn grenzen. Nu ik weer terug ben in mijn flatje in Erzsébet en een kissfröccs heb gedronken in de zon (het is gewoon een wijnspritzer hoor, klinkt exotischer dan het is), kan ik rustig nadenken over alles wat we gehoord hebben begin deze week.

Amnesty-directeur Draginja Nadazdin heeft drie uur met ons gesproken over de smear campaigns, waar ze het slachtoffer van is, het gepolariseerde politieke landschap, waar het continu op eieren lopen is, de ontmanteling van de rechtelijke macht en de moedeloosheid van activisten, die niets zien veranderen. Ook mensenrechteneducatie-coördinator Kasia had verontrustende verhalen over schooldirecteuren die Amnesty niet meer durven uit te nodigen. Poolse basisschoolleiders worden namelijk benoemd door de plaatselijke politiek en kunnen daardoor makkelijk onder druk gezet worden. De Nederlandse ambassade hield zich diplomatiek op de vlakte en zei weinig te kunnen doen, afgezien van het Nederlandse standpunt uitdragen. Volkskrant-journalist Jenne Jan Holtland, die al twee jaar in Warschau woont, gaf ons een interessant en leerzaam inkijkje in het grillige bouwwerk van de ‘Frankenstaat’ (kijk dat filmpje!).

Er zijn veel overeenkomsten tussen Hongarije en Polen. Het met pensioen sturen van ervaren en vaak kritische rechters, een vinding van Orbán, wordt ook toegepast in Polen. Journalisten en ngo’s wordt het werk in beide landen moeilijk gemaakt. Niet voor niets werd de Artikel 7-procedure eerder al tegen Polen in werking gesteld.

Maar er zijn ook veel verschillen: waar de Hongaren nauwelijks te bewegen zijn de straat op te gaan en passiviteit overheerst, bruist het in Polen nog steeds van het activisme en protest, zowel aan de linker- als rechterkant van het politieke spectrum. En waar Orbáns voornaamste drijfveren geld, macht en voetbal lijken te zijn, schijnt PiS-leider Kaczynski oprecht in het herstel van de katholieke en conservatieve waarden van Polen te geloven. Overigens is Kaczynski premier noch president, maar wel de machtigste man in Polen en is hij een stuk minder corrupt dan Orbán en zijn cronies.

Intussen, terwijl wij aan de Poolse pierogi zaten, viel er over Hongarije eindelijk goed nieuws te melden. Het Europees Parlement had ingestemd met het in gang zetten van de Artikel 7-procedure. Ik baalde een beetje, want ik was niet in Boedapest op moment van de stemming en miste het feestje. De dag erna sprak ik mijn Hongaarse collega’s, maar van uitgelatenheid was helemaal geen sprake. De bevolking was niet de straat op gegaan voor of tegen de EU en Orbán was al weer bezig twijfel te zaaien over de stemming in het parlement. Dus wij gingen bij Amnesty maar weer over tot de orde van de dag. Het was duidelijk nog even geen tijd voor een nieuw uitje.